Zamek w Pakości

ierwszy gród w Pakości istniał już w 1259 roku, jednak znajdował się w innym miejscu niż późniejszy zamek. Od 1325 roku dobra były własnością Leszczyców, którzy wznieśli tu pierwszą warownię murowaną. Badacze określają różnie okres budowy. Czesław Sikorski, który przeprowadzał w klasztorze badania podczas remontu w latach 1985-1987 ocenia, że zamek powstał w trzecim dziesięcioleciu XIV wieku, a wzniósł go starosta bydgoski Bogumił Leszczyc. Leszek Kajzer jednak uważa, że zamek powstał nieco później. 

Zamek na zdjęciu lotniczym, fot. ZeroJeden, IV 2023

Pierwotnie ceglane mury obwodowe na planie kwadratu obejmowały całkowicie drewnianą zabudowę wewnętrzną.

Pierwszej rozbudowy dokonano jeszcze przed końcem XIV wieku, kiedy to wzniesiono murowane skrzydła przy murze południowym i wschodnim. W pierwszej połowie XV wieku dobudowano wieżę bramną wysuniętą z muru zachodniego. Jej budowę przypisuje się Tomaszowi z Kościelca. Podczas kolejnej rozbudowy, w drugiej połowie XV wieku, dostawiono skrzydło zachodnie, a w XVI wieku do zewnętrznej ściany północnego muru dostawiono pałac.

W 1610 roku właścicielami dóbr pakoskich zostali Działyńscy, którzy od 1628 roku zaczęli zakładać tu <>kalwarię. W 1631 roku zamek został zamieniony na klasztor reformatów przez Michała, Pawła i Kaspra Działyńskich. Przebudowa przebiegała etapami, a zakończyła się w 1680 roku, kiedy rozebrano pałac z XVI wieku. Kolejnej przebudowy dokonano w związku z przeprowadzanym remontem w latach 1755-1769.

Kiedy tereny dostały się w ręce pruskie władze przeprowadziły kasatę dóbr zakonu, budowla przeszła w ręce zakonne ponownie w latach siedemdziesiątych 

Plan zamku według Czesława Sikorskiego [źródło]

XX wieku, tym razem - franciszkańskie. W latach 1985-1987 przeprowadzili oni remont, który Czesław Sikorski wykorzystał do przeprowadzenia wspomnianych badań archeologicznych. Niestety remontując zamek nie zatroszczono się o jego wartości zabytkowe i większość murów gotyckich i nawarstwień z kolejnych przebudów została zniszczona.

Najlepiej zachowaną pozostałością średniowiecznego zamku jest wieża bramna - obecnie kaplica kościelna.